Önsöz

Köy Enstitüleri, bir asırlık Türkiye Cumhuriyeti

tarihi içerisinde uygulandığı kısa süreye rağmen derin

etkiler bırakmıştır. Toplumsal hafızada derin izler

bırakan bu kurumsal yapı, gerek felsefesi gerekse

uygulanış biçimi ile Türkiye’ye özgün bir model olarak

tarihsel süreçte yerini almıştır.

Belirtmek gerekir ki, Köy enstitüleri, esas

itibariyle bir aydınlanma hareketidir. İnsanı temel alan

ve insan üzerine odaklanan bu kurumlar, aynı

zamanda bir toplumsal gelişme modelidir.

Büyüme/kalkınma kavramının ötesinde insani

gelişmeye dayalı bir toplumsal dönüşümü hedef

almıştır. Elbette ki, bunun temel ayağı da eğitimdir.

Dolayısıyla köy enstitüleri sadece bir eğitim

yapılanması değil, toptan bir aydınlanma ve gelişme

girişimidir.

Toplumsal hafızamızda derin izler bırakan bu

kurumsal yapının kapanmalarının üzerinden geçen

bunca yıla rağmen hala ciddi tartışmaların odağında

ii

olmasının altında yatan neden de aslında bu felsefenin

kendisidir. Çünkü, egemen güçlerin çıkarını kollayan,

onların istediği insan malzemesini üreten bir

sistemden, toptan aydınlanmacı ve insan temelli bir

gelişme hedefleyen bir yapıya yöneliş egemen güçleri

rahatsız etmiştir ve etmektedir.

Türk toplumu Osmanlı Devleti’nin son yıllarında

başlayan aydınlanma ve yenileşme hareketlerini

Cumhuriyet dönemi ile birlikte ivmelendirmiştir.

Cumhuriyet, temelde insanı kulluktan vatandaşlığa

taşıyan bir sistemi yerleştirmiştir. Fakat kulluktan

vatandaşlığa geçiş bütün sorunları çözmemiştir. Fırsat

eşitliği sağlanmadıkça, eşit vatandaşlık içeriği boş bir

kavram olarak kalacaktır. Köy Enstitüleri, yoksul

kesimlerin beşeri niteliklerini geliştirerek, beceri

düzeylerini yükselterek ve en önemlisi onları

bilinçlendirerek, yerelden ulusala bir aydınlanma ve

kalkınma hareketi başlatmıştır. Bu temelde, Köy

Enstitüleri insan odaklı ve yerel kalkınmaya dayalı

özgün bir model olarak ortaya çıkmıştır. Bu özgün

modelin yarım kalmış olması belki de Türk

toplumunun en önemli şanssızlığıdır.

Bu kitapta yer alan makaleler 28-29 Mayıs 2020

tarihlerinde Rating Academy tarafından düzenlenen

“Köy Enstitüleri Felsefesini Geleceğe Taşımak” temalı

uluslararası kongrede sunulan bildirilerden

derlenmiştir. Her bir çalışma konuyu bütünler tarzda

bir araya getirilmiştir. Yazarlara bu değerli

iii

çalışmalarını sizlerle paylaşmamıza izin verdikleri için

teşekkür ediyorum. Faydalı ve yararlı bir eser olmasını

diliyorum.

Bu kitabı, karanlığa ışık tutanlara, insanlığa

vurgu yapanlara bir selam olarak sunuyoruz.

Mehmet ŞAHİN

Şubat 2021 / Çanakkale