Temat okupacji, rozumianej jako narzucony system terroru, gwałtownie zmieniający dane społeczeństwo i dotykający każdego obywatela, nie jest ani przedmiotem gruntownych badań historycznych, ani głównym elementem pamięci kulturowej. Okupacja, jako doświadczenie historyczne, budzi też w wielu krajach odmienne recepcje, a w Niemczech w pamięci komunikatywnej i kulturowej kojarzona jest z okresem 1945–1949, gdy Niemcy znajdowały się pod pokojową okupacją aliantów. Z perspektywy różnorodnych doświadczeń okupacji w Europie oraz jej znaczenia dla zrozumienia traumy i interpretacji wojny w Polsce nowe spojrzenie na codzienność 1939–1945 i jej pamiętanie staje się ważnym dezyderatem badawczym. Centrum Badań Historycznych Polskiej Akademii Nauk w Berlinie proponuje ponowne włączenie „okupacji” do centralnych kategorii definiujących drugą wojnę światową.

Dwie ilustracje na okładkach tomu sugerują jednoznacznie jego sens. Autentyczne zdjęcie tramwaju w okupowanej przez Niemców Warszawie oraz rekonstrukcja tramwaju z ekspozycji w oddziale krakowskiego Muzeum Historycznego Fabryka Emalia Oskara Schindlera tworzą ramy opowieści o losach okupowanej Polski i sposobach ich pamiętania. Teksty zamieszczone w książce mają dać w intencji wydawców nowy impuls do badań nad okupacyjną codziennością.