ÖNSÖZ

Ölüler Ülkesi ya da Yeraltı Dünyası, eski dinlerin ve mitlerin tasvirini yaptığı, bazı metinlerin ise yol haritasını üstü kapalı bir şekilde bize aktardığı bir yerdir. Başlangıçta fiziki bir yer ve dünyada bir mekân gibi anlatılan Ölüler Ülkesi zamanla göklerde ya da dünya dışı bir yerde ya da metafizik bir şekilde konumlandırılır.

Ölüler Ülkesi’ne ait anlatılar aslında bir külliyat olabilecek kadar geniştir. Eski medeniyetlerden kalma mitlerde Ölüler Ülkesi’ne inen kahramanların hikayeleri konu edilir. Bu hikayeleri Sümer, Hatti-Hitit, Mısır, Yunan ve diğer dünya mitlerinde uzun uzun anlatılır. Bu söylencelere baktığımızda Ölüler Ülkesi’nin üç girişi ya da kapısı olduğunu görürüz. Doğu, batı ve merkez girişleri olarak adlandırılabilecek olan bu girişler farklı medeniyetlerin anlatılarında öne çıkarlar. Sümer Mitolojisinde Ölüler Ülkesi’nin doğu girişine ait anlatılar dikkat çekerken birbirine paralele seyreden Mısır ve Yunan mitlerinde temelde batı girişine ait anlatılar ön plana çıkar. Hatti-Hitit ve Hurri mitlerinde ise daha çok merkezi bir bölgeye göndermeler yapılır.

Ölüler Ülkesi temelde Güneş kültü etrafında şekillenmiş bir anlatıdır. Aynı zamanda bu kültün oluştuğu medeniyetlerin tamamında ileri düzeyde bir astronomi merakı göze çarpar. Dolayısıyla Ölüler Ülkesi Kültü üzerinde çalışıyorsanız aslında Güneş kültü üzerinde çalıştığınızı baştan bilmeniz gerekir. Kafkasya dünyadaki konumu itibariyle güneşin bir denizden doğup bir diğer denizden battığı nadir yerlerden birisidir. Güneş her sabah Kafkas dağlarının Bakü ucundan yani Hazar Denizinden doğup her akşam Taman’dan (Azov-Meot denizi üzerinden) batar. İki deniz arasında yer alan Kafkasya aynı zamanda dünya eksenine 21 derece kadar eğiktir. Bu nedenle Güneş her zaman Kafkas sıradağlarına paralel olarak doğar ve batar. Bu durumun eski medeniyetlerin birçoğu tarafından tespit edildiğini aklımızda tutmalıyız.

Mısır medeniyeti bu bilgi sayesinde kendi Ölüler Ülkesi’ni yani Duat’ı Manu1 ve Bakhau2 dağlarının yani büyük Kafkas Dağlarının ötesine konumlandırabilmiştir. Ölüler Kitabı’nda Mısır’ın cehennemi ya da araf bölgesi olan Amentit Mısır Ölüler Ülkesi Duat ve Mısır cenneti olan Sekhet Aaru’nun konumları Kafkas sıradağlarına işaret etmektedir. Aynı durum Sümer Ölüler Ülkesi KUR için de söz konusudur. Sümer Ölüler Ülkesi KUR ve Sümer cenneti DİLMUN açık bir dağ kültü etrafında şekillenmiştir. Genel olarak Sümerli Gılgameş’in Ölüler Ülkesi’ne seyahatinde izlediği rota özellikleri bakımından çok çarpıcıdır. Sümer söylenceleri Ölüler Ülkesi’nin doğu girişinde cereyan eder. Reginald Aubrey Fessenden, bu günkü Dağıstan’ı Gılgameş’in ülkesi olarak kabul eder. Yunan Mitolojisindeki Ölüler Ülkesi Hades’e ait anlatılar Kafkasya’yı merkeze alan söylencelerden ibarettir. Yunan söylencelerinde kahramanımız Kafkasya’ya yaklaştıkça Ölüler Ülkesi’ne ait fenomenler ortaya çıkmaya başlar. Homeros’un Odyseia’sı, Argonot söylenceleri ve Herkül’ün seyahatlerinde kahramanın Ölüler Ülkesi’ne inişi hep Kafkasya’ya geldikten sonra gerçekleşir. Fessenden, Yunanlıların Ölüler Ülkesi’nin Dağıstandan merkezi Kafkasya Terek bölgesine kadarki bölge olduğunu idda etmiştir. Ne var ki Yunan destanlarında Kafkasya’nın girişi her zaman Doğu Kapısı’dır. Anadolu’da yaşayan Kafkasyalı bir kabile olan Hattilerin Ölüler Ülkesi inancını kendilerinden sonra bölgeye gelen Hititlere öğrettikleri bilinmektedir. Yine Hitit mit ve destanlarının önemli bir kısmı da Hurrilere aittir. Hatti-Hitit ve Hurri Ölüler Ülkesi anlatıları temelinde Kafkasya yer alır. Bu nedenle de incelenmeye değerdir.

Bu çalışmada biz adlarını andığımız eski medeniyetlerin dinsel tekstlerinde ve mitlerinde yer alan Ölüler Ülkesi ile ilgili anlatılarının karşılaştırmalı bir analizini yapacağız. Böylece okur Ölüler Ülkesi kültünün aslında Kafkasya’ya ait bir kült olduğunu ve bu bölgenin dünya medeniyetleri için merkezi bir rol oynadığını görecektir.

Bu kitabın oluşmasında değerli katkılar sunan Sn. Doç. Dr. (Hathakume) Nilgün Elam hocama teşekkürü bir borç bilirim. Akademik işlerinin yoğunluğuna rağmen zaman ayırıp kitap metnini defalarca kez okuyarak sabırla düzeltti ve Yunanca ana kaynaklarla İngilizce kaynakları kontrol edip birçok tavsiyede bulundu. Ayrıca Yunanca kelimelerin doğru yazımı ve transkripsiyonu konusunda yol gösterdi.

İyi okumalar dilerim.

Selçuk Bağlar

2022 - VAN

ISBN: 978-625-00-1046-4