Książka Materializm kontra ezoteryka. Drugie pokolenie pozytywistów wobec „spraw nie z tego świata” jest pierwszą w Polsce pełną monografią wątków spirytystycznych, mediumistycznych i ezoterycznych w prozie i życiu kulturalnym późnego pozytywizmu. Autorka, Ksenia Olkusz, kreśli z erudycyjnym rozmachem panoramę artystycznej i filozoficznej sceny dziewiętnastowiecznej Polski, stojącej przed wyzwaniem skonfrontowania pozytywistycznego racjonalizmu ze zdumiewającą sprawą „wirujących stolików” i karierą Eusapii Palladino, modą na seanse spirytystyczne, rosnącym zainteresowaniem magnetyzmem i hipnozą, a także onejromancją, widzeniem aury czy czarną magią. W efekcie monografia staje się dobrym uzupełnieniem curriculum wiedzy historycznoliterackiej z pogranicza pozytywizmu i modernizmu, niuansując zbyt jaskrawo wytyczane niekiedy granice pomiędzy obydwiema epokami – a także pozwalając zapoznać się z rzadziej komentowaną twórczością polskich twórców tamtego czasu.