Giriş

9. Çin-Afrika İş Birliği Forumu (FOCAC), küresel kalkınma ve güvenlik dinamiklerini yeniden şekillendiren stratejik bir platform olarak 2024 yılında dikkatleri üzerine çekmiştir. İlk kez 2000 yılında düzenlenen ve her üç yılda bir gerçekleştirilen FOCAC zirveleri, Çin ile Afrika arasındaki ilişkilerin derinleşmesini sağlayan temel bir iş birliği mekanizması olarak öne çıkmaktadır. 9. FOCAC, modernleşme, yeşil kalkınma, bağlantısallık, eğitim, sağlık ve güvenlik gibi geniş bir yelpazede ele aldığı konularla iki taraf arasındaki stratejik ortaklığın kapsamını daha da genişletmiştir. Zirvenin merkezinde yer alan ekonomik kalkınma, Çin’in Afrika'daki ticaret, sanayi ve altyapı yatırımları aracılığıyla kıtadaki etkisini artırırken aynı zamanda Küresel Güney’in kalkınma ve modernleşme süreçlerinde belirleyici bir rol üstlenme amacını taşımaktadır. Ancak FOCAC 2024, yalnızca ekonomik kalkınma konularına odaklanmakla kalmayıp sağlık, eğitim ve güvenlik alanlarına yönelik geniş kapsamlı girişimleriyle de dikkat çekmektedir.

Bu analiz, FOCAC 2024’ü, Çin ile Afrika arasındaki mevcut ve gelecekteki ilişkilerin ekonomik, siyasi, kültürel ve güvenlik boyutlarını derinlemesine inceleyerek bu stratejik ortaklığın küresel ve bölgesel etkilerini mercek altına almayı amaçlamaktadır. Zirvede açıklanan 50,7 milyar dolarlık ekonomik paket, Çin’in kıtadaki ekonomik, siyasi ve stratejik hedeflerinin ne kadar geniş kapsamlı olduğunu ortaya koyarken bu girişimlerin yalnızca Afrika’ya sağlanacak yardımlardan ibaret olmadığını, aynı zamanda Çin’in uzun vadeli çıkarlarını pekiştirmeyi hedeflediğini göstermektedir. Ancak bu iş birliğinin kapsamı ve niteliği, Afrika’nın borç yükü, çevresel sürdürülebilirlik ve kıtadaki istikrarsızlıklarla ilişkili olarak bazı önemli soruları da gündeme getirmektedir.

Araştırmanın odak noktası, FOCAC 2024’ün ekonomik kalkınma ve modernleşme temalarının yanı sıra Çin’in Afrika’da giderek daha fazla rol üstlenmeye başladığı sağlık, eğitim ve güvenlik alanlarındaki kamu diplomasisi faaliyetlerine de ışık tutmaktır. Çin’in kıtadaki barış inşa çabaları ve askerî iş birliği özellikle güvenlik alanındaki stratejik angajmanını güçlendirirken silah ihracatı ve askerî yardım gibi konular, Çin’in Afrika’da sadece ekonomik bir ortak olmaktan çıkarak güvenlik alanında da etkili bir aktör olma çabasını yansıtmaktadır. Bununla birlikte Çin’in artan güvenlik katılımı, barışı teşvik etmeye yönelik bir girişim mi yoksa stratejik çıkarları doğrultusunda kıtadaki nüfuzunu genişletme çabası mı olduğu konusunda tartışmaları da beraberinde getirmektedir.

Bu çalışma, FOCAC 2024’ün ekonomik ve güvenlik temelli hedeflerini, Çin’in Afrika kıtasında giderek artan etkisini ve bu iş birliğinin Afrika’nın uzun vadeli kalkınması üzerindeki potansiyel etkilerini değerlendirmektedir. Çin’in kıtadaki modernleşme ve kalkınma süreçlerinde nasıl bir rol üstlendiği, Afrika’nın sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle ne ölçüde uyumlu olduğu ve bu iş birliğinin küresel kalkınma dinamikleri üzerindeki etkisi bu çalışmanın tartışma noktalarını oluşturmaktadır. FOCAC 2024, Çin-Afrika ilişkilerinin geleceğine yönelik önemli ipuçları sunarken aynı zamanda kıtanın modernleşme ve kalkınma sürecinde Çin’in nasıl bir aktör olarak konumlandığı sorusunu da gündeme getirmektedir. Aynı zamanda FOCAC 2024’ün sunduğu fırsatlar ve beraberinde getirdiği zorlukları geniş bir çerçevede değerlendirerek Çin-Afrika ortaklığının gelecekteki potansiyel gelişmelerine ışık tutmayı hedeflemektedir.