İlk insanlardan bu yana kültür, yaşam tarzlarının bir sonucu

olarak gelişme göstermiştir. İnsanlar gerek göçebe gerek

yerleşik düzende mensup oldukları toplumsal düzene göre kültürel

üretimlerde bulunmuşlardır. İnsanların yaşam tarzları

ve ekonomik uğraşları da kültürün öğeleri arasındaki yerini

almıştır. Bu anlamda Türk insanının kadim yaşantısı göçerevli

bir hayat tarzına dayanmıştır. Büyük yılkı, koyun ve sığır sürüleri

besleyen Türklerin ekonomileri büyük ölçüde hayvancılık

merkezli özellikler göstermektedir. İnsan ve hayvan ilişkisi çok

eski dönemlerden beri süre gelmiştir. Toplumsal yapıda hayvancılık,

kültür yaratıcı bir işleve sahip olmuştur. Dolayısıyla

hayvancılık merkezli önemli bir kültürel birikim oluşmuştur.

Bu çalışmada Türk kültüründe sığır olgusunun halkbilimsel

bir çözümlenmesinin yapılması amaçlar dâhilindedir.

Çalışma “giriş” kısmı dışında üç bölümden oluşmaktadır.

Giriş kısmında araştırmanın konusu, kapsamı, amaçları ve

yöntemleri, konu ile ilgili önemli araştırmalar hakkında genel

bilgiler verilmiştir. Bu çalışmanın birinci bölümünde sığır/öküz

kelimelerinin anlam ve etimolojileri verilerek yazılı ilk örneklerden

başlayarak günümüze kadarki durumu çözümlenmiştir.

Ardından mitolojiden efsaneye, efsaneden destana, destandan

halk tiyatrosuna, halk tiyatrosundan anonim türlere (mâni,

türkü, ağıt, âşık destanları, tekerlemeler vb.) olmak üzere geniş bir alanda sığır/öküz konusunun Türk kültürel belleğindeki

durumu çözümlenmiş ve incelenmiştir.

Çalışmanın ikinci bölümünde Türk kültür tarihinde sığır/öküz

sahadan elde edilen bilgiler ışığında tarihsel, kültürel, toplumsal,

sosyo-ekonomik açılardan çözümlenmiştir. İlk olarak

Cumhuriyet’in kuruluş yıllarından günümüze kadarki değişimi

ve dönüşümüne bakılmıştır. Bu bağlamda Tüik verilerine bakılmıştır.

Bizzat öküz veya sığır beslemiş, kullanmış kişilerle

yapılan derlemeler sonucu sığır/öküzün beslenmesi, çobanlığı,

kağnısı, düveni hakkında bilgiler verilmiş ve görsellerle desteklenmiştir.

Sanayi ve teknolojik gelişmeler sonucunda sığır/

öküzün yemek kültüründe, eğlence ve spor kültüründe, medya

kültüründe, marka ve sembollerdeki durumu açıklanmıştır.

Çalışmanın üçüncü bölümünde Türk dünyasındaki sığır/öküz

başlığı altında Türk Milleti’nin yaşadığı coğrafyalardaki durumu,

benzerlik ve farklılıkları ortaya koyulmuştur. Türk

dünyası kültürü ürünleri içerisindeki sığır/öküz açıklanmaya

çalışılmıştır.

Bugüne kadar yetişmemde şüphesiz ki pek çok kişinin emeği

olmuştur. Bu vesileyle ilkokul çağlarımdan bugüne eğitim hayatımda

bulunan ve kalıcı izler bırakan tüm öğretmenlerime

ayrı ayrı teşekkür ederim. Ayrıca böyle bir çalışmaya başlamamda

önemli tesiri olan, engin fikir ve tecrübeleriyle bana

yön veren kıymetli hocam Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu’na çok

teşekkür ederim.

Eğitim hayatım boyunca bilgilerinden istifade ettiğim hocalarım

Prof. Dr. Nebi Özdemir’e, Prof. Dr. Ali Yakıcı’ya ve bu

çalışmamda bana hem hocalık hem de ağabeylik yaparak maddi

ve manevi desteğini esirgemeyen Doç. Dr. Gökçe Yükselen

Abdurrazak Peler’e, bu çalışmamın başından sonuna kadar

birikimi, yakın ilgi ve teşviki, görüş ve önerileriyle yardımını

esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Cemile Kınacı ve kardeşim Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Özdemir’e, bu eserin ortaya

çıkmasına, kitaplaşmasına öncülük eden değerli hocam Dr.

Öğr. Üyesi Zeki Akçam’a ve her konuda bana destek veren

aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

İsmini yazamadığım maddi ve manevi desteklerini hiçbir

zaman eksik bırakmayan dostlarıma, çalışmanın saha araştırması

kısmında sözlü bilgileri yanı sıra ellerindeki belge ve

fotoğraflar gibi yardımcı unsurları da benimle paylaşarak bu

çalışmanın ortaya çıkmasında önemli rol oynayan kaynak

kişilere de teşekkür ederim.