Kent; birçok insanın bir arada yaşadığı, her bir yapının ekonomik temeller

üzerine kurulduğu, apartman bloklarının arasına sıkışmış yaşantılar olmasının

ötesinde görünüşleri ne kadar farklı olursa olsun, yaşayanlarda aidiyet duygusu

oluşturan bir yerdir. Tıpkı bir bina, cadde, sokak gibi kent uzamda yer tutan bir

yapıdır. Bu yapı coğrafi uzamın en önemli unsurlarından biridir.

Bir kenti anlamak hiçbir zaman tek başına yeterli değildir. Çünkü bir kenti

anlamak sadece gördüklerimizden ibaret değildir. Kenti oluşturan her bir doku,

çevresiyle, geçmişiyle doğrudan bağlantılıdır. Kent, mekânda tıpkı bir bina gibi

sabit duran ancak her bir unsurun hareket ettiği değişken bir yapıdır. Bu hareket

özellikle de kenti oluşturan insanlar ve onların faaliyetleri ile kenti biçimlendirir.

Değişen, dönüşen ve farklılaşan kentin gelişimi ve biçimi üzerine ne kadar

önlem alınırsa alınsın düzenlenemez. Kent, yatayda ve dikeyde hareket ederek

çeperlerde kırsalın aleyhine gelişir. Kent çeperi, kentleşme ile birlikte en çabuk

değişen yerlerdir. Kent morfolojisi değişken kenti en genel hatlarıyla anlamak,

kenti oluşturan unsurların bir araya geliş biçimlerini, fiziksel biçimin zaman

içinde değişimini somutlaştırarak anlamada önemli bir yere sahiptir.

Ülkemizde 20. yüzyılın ikinci yarısı ile birlikte yaşanan hızlı kentleşme, hem

kırsal hemde kentsel alanları dönüştürmüştür. Çorum ve daha birçok kent bu

hızlı kentleşme süreçlerinden etkilenmiştir. Çorum’da nüfus artışına bağlı olarak

meydana gelen kentleşme, beraberinde kentsel dokuda değişmelere neden

olmuştur. Çorum, 1960-1980 yılları arasında gecekondu sorununun yaşandığı,

kent eşiklerinin yok sayıldığı, kentsel alt yapı ve donatıların kentsel ihtiyaçları

karşılayamadığı bir yerleşim birimi haline gelmiştir.

Yirminci yüzyılın ortalarından itibaren yaşanan dönüşüm, Çorum kentinin

morfolojisinde önemli değişikliklere sebebiyet vermiştir. Anadolu’nun en eski yerleşim

dokusuna sahip Çorum’da kentsel formun anlaşılması son derece önemlidir.

Çorum Kent Morfolojisi isimli bu doktora tez çalışmasında; Çorum kenti örnekleminde

kenti şekillendiren unsurlar coğrafi bir bakış açısı ile incelenmiş, kent

formunun ortaya çıkışı ve dönüşümü, fiziksel yapısı ve karakteri, zaman-mekân

değişimi analiz edilerek kentin morfolojik yapısı anlatılmaya çalışılmıştır.Değişen ve dönüşeni anlamak üzere bana her türlü desteğini veren, tezin ilk

cümlesinden son sözüne kadar emeği olan, beni her konuda cesaretlendiren, sahip

olduğum düşüncelere öncülük eden değerli hocam Doç. Dr. İlhan Oğuz Akdemir’e,

Tez yazım sürecinde desteklerinden dolayı Dr. Öğr. Üyesi Selçuk Hayli, Dr.

Öğr. Üyesi Bülent Güner ve jüri üyeleri Prof. Dr. Adem Başıbüyük ile Prof. Dr.

Hasan Kara’ya

Bu süre zarfında beni her konuda cesaretlendiren, yalnız bırakmayan sevgili

eşim İrem TOPRAK KAYA ve kızım Ayşe Beril KAYA’ya,

Birmingham City Üniversitesi, School of Engineering and Built Enviroment’da

6 ay boyunca çalışmalarımı 2214 A burs programı kapsamında destekleyen TÜ-

BİTAK’a;

University of Birmingham bünyesinde bulunan Urban Morphology Reseach

Group başkanı Prof. Dr. Jeremy Whitehand’a, Susan Whitehand’a, Dr. Yiting

Zhang ve 6 ay boyunca verdiği değerli destekten ve tez çalışmasına yaptığı kıymetli

katkılardan ötürü Prof. Dr. Peter Larkham’a teşekkür ederim.