Selâmun aleyküm ifadesi İslâm dünyasının her yerinde telaffuzların farklılığı dışında aynen mevcuttur. Tanrı size esenlik versin anlamında selâmlaşma ifadesidir. Tahirul Mevlevi Edebiyat Lugatı 1973 İstanbul basımlı eserinde Türkçe’deki selâmet sözcüğünü ‘doğruluk, sağlamlık manasını ifade eden bir tabir olup fikir, his zevk gibi sözcüklere muzaaf olarak onların yanlışlıktan salim bulunduğunu gösterir’ şeklinde tanımlamaktadır. Bu anlamda Endonezce’de de kullanılır. Ancak Endonezce’de işlev alanı daha geniş olan selamat ve semoga sözcükleri selâmlaşma, kutlama, tebrik etme, iyi niyet belirtme, temennilerini iletme amaçlı kullanılırlar.  Özellikle selamat kelimesi sadece selâmlaşma amaçlı olmayıp daha geniş bir alanda Endonezce’de yerleşmiştir. Arapça’dan Endonezce’ye geçmiş bir sözcüktür. Aslında salam-selamat sözcüğü geniş bir alanda yaygın ve sık sık kullanılmaktadır. Türkçe’den Filipince’ye kadar bir alan içinde kullanılan sözcük Filipince’de teşekkür etmek anlamındadır. İbranice’deki şalom aleykem ifadesi ‘Tanrı’nın selâmı sizin üzerinize olsun’ anlamında olup Arapçası ile aynı anlamı taşır ve etimolojik olarak Arapça’daki selâm ifadesinin de kökeni olduğu düşünülmektedir.

Sadece lisanlara değil spor külüplerine, şarkı albümlerine de ad olan selamat sözcüğü yer adı olarak; İran’da köy adı (Kuzistan eyaletinde Bavi, Behbahan ve Shushtar köyleri) Çad’da bölge, eyalet, ırmak adı (Bahr Salamat, Esenlik Denizi Irmağı anlamında) olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de aynı anlamda Topkapı Sarayı’nın İkinci Kapısına Babus Selam diğer adıyla Orta Kapı denir. Uğurlama-Karşılama Kapısı anlamında bugün bilet kontrol yapılan ve Birun Denilen İkinci Avlu’ya girilen yerdir. Elinizdeki çalışma selamat ve semoga sözcüklerinin Endonezya günlük yaşamında nasıl kullanıldığı üzerinde yaklaşık 2 yıl süren emeğin ürünüdür. Amacımız selamet, semoga sözcüklerinin sözlük anlamları kadar terim (ıstılah) anlamını da irdeleyerek okuyucuya aynı kaynaktan beslenen Endonez zihniyeti ile farklılık benzerlik noktalasında bir kıyas yapabilme ortamı sunmaktır.Endonezce zor bir lisandır. Kabile dilinden evrensel bir lisan ortaya çıkarmayı başarmış olan Endonez insanının lisan mantığı yaklaşık 600 yıllık bir Endonezce deneyimiyle iyice harmanlanmış ve gelecekte de harmanlanmaya ihtiyacı olan bir gelişim süreci içindedir. Selamat ve semoga sözcüklerini incelerken bunu iyice anladık. Endonezce zor olduğu için de oldukça özgün, otantik ve kendine has bir lisan olarak önümüzde durmaktadır. Anladığımız kadarıyla dilbilgisi kurallarının azlığı sözcüklerin kümelenerek adeta terimleşmesine, deyimleşmesine yol açmakta kurallardan daha ziyade olumsuz-olumlu ifadelerin önek-sonek olarak eklenmesine ilâveten getirilen fiilllerin de tamamen farklı bir zihniyetin ürünü olarak işi oldukça güçleştirdiğini düşünmekteyiz.

Böylece kuralların azlığından kaynaklanan eksikliği eklerle gideren ve bu alanda çok gelişmiş olan bir lisan ile karşı karşıyayız. Geriye kalan tek çıkış yolu; hangi ortamda, nerede, nasıl, günlük yaşamda konuşulduğunu tecrübe edinerek sözcük guruplarının teker teker ele alınıp incelenmesi yöntemi ile Endonezce’nin Türkçeye kazandırılacağı beklentimiz güçlenmektedir. Kenji Matsuura beyin 30 senede yazdığı Japonca-Endonezce Sözlüğün bu anlamda çok yararlı bir çalışma olduğunu da kabul etmek gerekir.   Zor olan neticede hoş olur, alın teri dökülür zaman alır ve beyinlere iyice kazınır. Biz de bu duygularla Salamat sözcüğü gibi gün içinde defalarca kullanılan bir adeta terimleşmiş bir ifadeyi ele alıp yaklaşık 2 senede topladığımız ilgili sözcükleri inceleyerek güzel Türkçemize kazandırmak istedik.

  Ali Osman Muş

Google Edition için Önsöz

     2012-2013 sürecinde Endonezya’da yazdığımız elinizdeki sanal kitapçığı 10 sene sonra 2021 Mayıs ayında  yenden gözden geçirip eksiklerini de tamamlaya çalıştık. 12. yılını sürdüğümüz Endonezya çalışmalarımız devam etmektedir.  Endonezce; geleceği olan ve gelişmeye çok müsait bir lisan olarak Endonez milletinin  Yahya Kemâl Beyatlı deyimiyle “anasından emdiği süt” işlevini  başarabileceğini kanıtlamıştır. Milli Eğitim Bakanlığına göre  718 yerel lisanın [1] bulunduğu Endonezya’da ana lisan Endonezce yüzde 70 oranında benimsenmiştir. Yerel lisanların verdiği zenginlik ve lisan mantalitesi ufku Endonezce’nin geleceği için umut vermektedir. Kişisel kanaatimiz şudurki Endonezce insan beyninin lisan dağarcığı, zihniyeti açısından  kısıtlı imkânlar içinde içinde bile olsa harika bir lisan yaratabileceğini kanıtlamıştır. Her gelişmekte olan ülkede görülen yabancı lisan hayranlığı içindeki  bir kısım münevverin kendine olan güveni zedeleyen hasta tavrını bir yana bırakırsak  Endonez halkında bu haysiyet mencuttur. Selamat ifadesi ilk Endonezya günlerimizde insanların iki el avucunu birbirine yapştırarak saygıyla sık sık kullandıkları bir kelime olarak dikkatimizi celbetmişti. Elinizdeki bu risale de o dikkatin sebep olduğu merakın ürünüdür. Endonezcenin gelişmesi temennisiyle okurların beğenisine sunuyoruz.

 Ali Osman Muş

29 Nisan 2021, Samsun, İlkadım

[1] https://labbineka.kemdikbud.go.id/bahasa/daftarbahasa